ANLAM BAKIMINDAN SÖZCÜKLER
• Gerçek Anlamlı Sözcükler
• Meccz Anlamlı Sözcükler
• Eş Anlamlı (Anlomdoş) Sözcükler
• Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler
• Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
• Deyim Anlamlı Sözcükler
• Terim Anlamlı Sözcükler
Türkçede sözcükler kullanıldıkları yerlere göre anlam kazanır. Her sözcüğün bir sözlük anlamı vardır.
Sözcüklerin kullanıldıkları yerlere göre sözlük anlamı dışında başka anlamları da bulunabilir.
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
EŞ SESLİ SÖZCÜKLER
Yazılışları ve okurıuşları aynı olduğu halde anlam yönüyle farklı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcükler denir.
Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
• Bir ödev yüz sayfa tutar mı? (sayı)
• Ne güzel bir yüz. (çehre. surat)
• Denize git, bol bol yüz. (denizde yüz)
• Koyunun derisini yüz. (deriyi yüz)
• Yorgana yüz geçirdim. (kılıf, astar)
• Binanın arka yüzü daha güzel. (taraf, cephe)
• Haydi gül biraz. (gülmek)
• Senin için gül fidanı diktim. (bir çiçek adı)
• Bana sık sık mektup yaz. (yazmak)
• Bu yaz tatile çıkamayacağız. (bir mevsim adı)
DEYİM ANLAMLI SÖZCÜKLER
Deyimler en az iki sözcükten oluşur. Sözcükleri değiştirip yerlerine başka sözcükler konulamaz.
Örneğin, “Atı alan Usküdar’ı geçti.” deyimi, “Atı alan Bursa’yı geçti.”şeklinde söylenemez
Şimdi de Türkçede sık kullanılan deyimlerden örnekler verellm:
Adam etmek: Bir kimseyi yetiştirip topluma yararlı olacak duruma getirmek: “Onu adam edeceğim diye çok uğraştı.”
Ağırdan almak: Bir iş için isteksiz davranmak: “İşi ağırdan alıyorlar.”
Ana baba ellne bakmak: Kendisinin kazancı olmadığı için ana ve babanın verdiği para ile geçimini sağlamak: “Bu yaştan sonra ana baba eline bakmak ona çok zor geliyordu.”
Bulanık suda balık avlamak: Bir kimsenin bir durumun karışıklığından yararlanarak ondan kendine çıkar sağlaması
Burnunun direği sızlamak: Bir yakınının durumunu düşünerek ona üzülüp acımak
ÇIvI kesmek: Aşırı derecede, donacak kadar üşümek
Çorap söküğü gibi gitmek: Bir işe başladıktan sonra ona bağlı olarak birçok işin, hiçbir zorluğa uğramadan sürüp gitmesi
Dizini dövmek: Yapılan bir işten ötürü çok pişmanEl etek çekmek: Yaptığı bir işle artık uğraşmaz olmak: “Ticaretten elini eteğini çekmişti.”
Gölge etmek: Bir kimsenin başarısını engellemek veya iyi bir düzeni bozmak
Gürültüye pabuç bırakmamak: Karşısındakinin korkutmalarına aldırmamak
Güvendiği dağlara kar yağmak: Kendisine güvendiği, ondan bir yarar beklediği kimseden umduğunu bulamamak
Kafa tutmak: Bir kimseye boyun eğmeyip karşı gelmek
Küplere binmek: Aşırı derecede öfkelenmek, kızmak
Lafı ağzından kaçırmak: Söylemek istemediği bir şeyi boş bulunup söylemek Leb demeden leblebiyi anlamak: Daha söze başlar başlamaz birinin ne diyeceğini, ne demek istediğini kestirmek
Mızıkçılık etmek: Birlikte oynanan bir oyunu veya yapılan bir işi türlü bahaneler ileri sürerek bozmak “Mızıkçılık etme, oynayacaksan doğru dürüst oyna.”
PanIğe kapılmak: Bir olay yüzünden aşırı derecede korku ve telöş içine düşmek
Deyimier, cümlede yüklem, özne ve tümleç görevinde bulunurlar:
• Okuldan çıkarken Sema’yla göz göze geldik.
• Tatlı dllli bir adam, bize yardımcı oldu.
• Can sıkıntısından ne yapacağını şaşırmıştı.
TERİM ANLAMLI SÖZCÜKLER
Bir bilim, sanat ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı ifade eden sözcüklere terim denir.
Her bilim dalının kendine ait terimleri vardır:
“Cümle, özne, yüklem, nokta, virgül, zamir...”dil bilgisi terimleridir.
“Toplama, çıkarma, artı, eksi, açı, üçgen...” matematik terimleridir.
“Penaltı, gol, ofsay[, lig, korner spor terimleridir.
“Dekor, kostüm, senaryo, perde tiyatro terimieridir.
“Akarsu, ekvator, dağ, ova, enlem, boylam coğrafya terimleridir.
“geç” sözcüğü seçeneklerin hangisinde “geçmek” anlamında kullanılmıştır?
A) Ağabeyim eve geç gelince babam kızdı.
B) Yazın hava çok geç kararıyor.
C) Caddeden karşıya geçerek postaneye gittim.
D) Yeşim okula geç kalınca öğretmenden özür diledi.
“kırılmak” sözcüğü cümlelerin hangisinde gerçek anlamıyla kullanılmamıştır?
A) Cam büyük bir gürültüyle kırıldı.
B) O sözlerinden dolayı sana çok kırıldım.
C) Ağacın dalları fırtınada kırıldı.
D) Fincan yere düşünce kırıldı.
Konu Dosyyaları
{jd_file file==1799}
{jd_file file==1798}
{jd_file file==1797}
