KONU:

bitkisel doku tipleri - bitkisel dokuların bölümleri - bitkisel salgılar

b)Peridermis (Mantar Dokusu):
…Yaşlanan ve kalınlaşan bitki kısımlarında,epidermisin yerini mantar doku alır.Mantar hücreleri ölüdür ve hücrelerinin içi su geçirmeyecek şekilde hava ile doludur.
…Çok yıllık bitkilerde kök ve gövdenin üzerini örter.
…Mantar dokuyu meydana getiren hücrelerin bir kısmı mantar kambiyumu (fellogen=dış kambiyum) tarafından oluşturulur.
…Mantar hücrenin çeperlerinde süberin denilen su geçirmeyen bir madde birikir.
…Epidermisteki stomaların yerini mantar dokuda lentiseller(kovucuk) alır.
…Kovucuklar gövde veya meyve üzerinde gaz değişimini sağlayan yuvarlak kabartılar şeklinde yapılardır.
...Stomalar geceleri kapanırken lentiseller gaz alışverişini sürekli sağlar.
…Yaprak sapı ile gövde arasında oluşan mantar doku yaprağa besin ve su geçişine engel olacağı için yaprak dökülmesine neden olur.
…Yaşlı ağaç gövdelerinde mantar dokudaki kalınlaşma arttıkça ölü mantar doku gerilerek çatlar ve pullar halinde dökülür.
..Mantar doku,bitkiyi su kaybı,sıcaklık değişimleri ve mikroorganizmalara karşı korur.
...Epidermisin parçalanması mantar meristemi ile olur.
...Özümleme yapım olayıdır.Küçük moleküllerden büyük polimerlerin sentezidir.Selüloz ve lignin bitkilere özgüdür.Keratin ve ürik asit sadece hayvanlara özgüdür.

3.)Destek Doku:
…Bitkinin şeklinin korunması ve dış etkilere karşı dayanıklı olması destek doku yardımıyla sağlanır.
…Otsu ve odunsu bitkilerin büyümekte olan genç kısımlarında desteklik hücrelerinin çeperleri ve turgor basıncı ile sağlanır.
...Basit yapılı bitkilerde kuraklık ve terlemenin artması bu destek yapılarını olumsuz yönde etkiler.
…Çok yıllık bitkilerde ise bu desteklik görevi çeperleri kalınlaşmış destek doku hücreleri ile sağlanır.
…Destek doku ; pek doku(kollenkima) ve sert doku(sklerankima) olmak üzere ikiye ayrılır.

a)Pek Doku(Kollenkima):
…Büyümekte olan genç bitkilerde ,yapraklarda,meyve saplarında ,çiçeklerde ve otsu bitkilerin gövdelerinde bulunan canlı hücrelerden oluşmuş bir dokudur.Örnek;Begonya ve mürver ağacı.
…Dokuyu oluşturan hücrelerin çeperleri selüloz ve pektin maddelerinin birikmesiyle kalınlaşmıştır.Lignin(odun özü) birikimi yoktur.
…Bu kalınlaşmalar köşelerde olursa köşe kollenkiması ,karşılıklı çeperlerde olursa levha kollenkiması adını alır.
…Kabak,begonya ve tütün gibi bitkilerde köşe kollenkiması ,adaçayı ve mürver ağacında ise levha kollenkiması bulunur.
...Kollenkima dokusu bitkiye daha çok esneklik sağlar.

b)Sert Doku(Sklerankima):
…Bütün çeperleri kalınlaşmış hücrelerden oluşur.Hücreleri ölüdür.
…Hücrelerin stoplazma ve çekirdekleri yoktur.
...Hücre çeperlerinde bol miktarda selüloz ile odun özü(lignin) birikmiştir.
…İğ şeklinde olanlarına sklerenkima lifleri adı verilir.
…Keten,kenevir ve sarımsak gibi meyvelerde bulunan bu lifler, dokuma sanayiinde kullanılır.
…Armut ve ayva gibi meyvelerde bulunan yuvarlak ve köşeli hücrelere ise taş hücreleri adı verilir.
…Fındık ve ceviz kabuğunda ,mum çiçeğinde taş hücreleri bulunur.


4.)İletim Dokusu:
...Primer meristemin plerom tabakasından oluşur.
…Bitkilerde su,mineral ve besin gibi maddelerin organlar arasında taşınmasını sağlayan dokudur.
…Damarsız bitkilerin dışında kalan tüm kara bitkilerinde odun(ksilem) ve soymuk(floem) borularından oluşan iletim demetleri bulunur.
...Bitkilerde suyun ve inorganik maddelerin taşınmasında iletim dokuda bulunan ksilem(odun) boruları görev yapar.

a.)Odun Boruları(Ksilem):
…Başlangıçta canlı ancak olgunlaştıktan sonra ölen hücrelerden meydana gelirler.
…Odun boruları oluşurken, üst üste sıralanmış canlı hücrelerin boyu uzar,stoplazma ve çekirdekleri kaybolur.
…Bu hücrelerin çeperlerinde odun özü(lignin) birikmesinden dolayı bir kalınlaşma meydana gelir.
…Hücreler arasındaki zar ve çeperler eriyerek boru şeklini alır.
…Çeperlerin her yeri aynı oranda kalınlaşmaz,yer yer ince kısımlar da vardır.
…Bazı odun borularında ise sarmal,ağ ve ya halka şeklinde kalınlaşmalar görülür.
…Odun boruları yanında canlı parankima hücreleri ve sert doku(sklerenkima) hücreleri de bulunur.
…Odun boruları köklerle alınan su ve suda erimiş madensel tuzları ve inorganik maddeleri bitkinin göde ,dal ve yaprak gibi organlarına taşır.
…Bu borularda madde taşınması tek yönlü olarak gerçekleşir.Taşıma hızlıdır.
...Ökse otu gibi yarı parazit bir bitki fotosentez yapabilir ama su ve mineral ihtiyacını konakçı canlıdan sağlar.Bundan dolayı almaçlarıyla konakçı canlının odun borularına bağlanır.
...Ölü hücrelerden meydana geldikleri için bir bitkiye boya damlatıldığında renk değişimi ilk olarak odun borularında gözlenir.
...Dikotil bitkilerde merkeze yakın kısımlarda bulunan odun boruları trake ve trakeit adı verilen yapılardan oluşur.

b.)Soymuk Boruları(Floem):
...Tek sıra halinde üst üste dizilmiş canlı hücrelerden oluşur.
…Soymuk borusu oluşurken üst üste dizilmiş hücrelerin boyu uzar ve içinde kofullar meydana gelir.
…Stoplazma ve çekirdek kenara doğru çekilir.
…Hücreler arasındaki zarlar tamamen erimeyip kalburlu bir görünüş alır.
…Bu hücreler canlılıklarını kaybetmezler ve bunlara kalburlu borular adı verilir.
…Soymuk boruyu oluşturan hücrelerin yanında bol stoplazmalı mekik şeklinde arkadaş hücreleri bulunur.
...Soymuk borularının hücre çeperinde selüloz birikir.
Soymuk boruları görev yapamazsa önce kök,sonra yaprak hücreleri ölür.
…Soymuk borularında yapraklarda fotosentezle üretilen besinler ve organik maddeler köklere ve diğer kısımlara doğru köklerde sentezlenen aminoasitler ise yapraklara doğru taşınır.Taşıma çift yönlüdür.Soymuk boruları canlı olduğu için madde taşınma hızı odun borularından daha yavaştır.

5.)Salgı Dokusu:
…Salgı doku sürekli canlı kalan ,bol stoplazmalı,küçük kofullu ve büyük çekirdekli hücrelerden oluşur.
…Bunlar bitki için gerekli özel bir bileşime sahip salgı maddelerini meydana getirirler.
…Bitkilerde bulunan salgılar işlevlerine göre 3’e ayrılırlar:

a.)Hücre İçi Salgılar:
…Salgı maddeleri hücre içinde depo ediliyorsa bunlara hücre içi salgılar adı verilir.
…Hücre içi salgılar, ancak hücrenin parçalanmasıyla dış ortama atılırlar.
…Defne bitkisinde olduğu gibi salgı hücreleri tek tek ve diğer dokuların arasına dağılmış olabilir.
…Örneğin portakal kabuğundaki eterik yağlar, bu şekilde oluşmuş salgılardır.

b.)Hücre Dışı Salgılar:
…Salgı maddeleri hücre içinde oluşturulur ve daha sonra çeperlerinden dışarı atılırsa bu çeşit salgılara hücre dışı salgılar adı verilir.
…Hücreden dışarı atılan salgı maddeleri cep veya kanal şeklinde boşluklarda depolanır.
…Böcekçil bitkilerdeki enzimler ve farklı bitkiler tarafından üretilen koku ,tanen,reçine,bal özü bu tip salgılardandır.

c.)Salgı Boruları:
…Sütleğen,kauçuk ve haşhaş gibi bazı bitkilerde,bir veya birkaç hücrenin uzayıp dallanarak boru şeklini almasıyla da salgı hücreleri demeydana gelebilir.Bu tip yapılara salgı boruları adı verilir.Salgı boruları içinde süte benzer salgı bulunur.
...Salgı maddeleri hücre metabolizmasında çok sık kullanılmaz.

…Salgı maddelerinin görevleri şunlardır:
1.Reçine ve tanen gibi salgılar antiseptik olup bitkiyi zararlı hayvanlardan ve çürümekten korur.(korunma)
2.Yakıcı tüylerden üretilen salgılar ve sütleğen bitkisindeki zehirli salgılar,hayvanların bitkiye zarar vermesini engeller.
3.Çiçek yapraklarındaki koku ve bal özü salgıları, böcekleri çekerek tozlaşmayı sağlar.(tozlaşma)
4.Böcekçil bitkilerde sindirim enzimi vardır(beslenme)(hücre dışı sindirim)
5.Hormonlar düzenleyici görev yapan salgılardır.
__________________