KUVVETLER
Duran bir cismi harekete geçiren, hareket halindeki bir cismi hızlandıran ya da durduran, cisimlere şekil değişikliği meydana getiren etkiye kuvvet denir.
Kuvvetin etkisiyle oluşan hareketler;
Dönme,
Sallanma,
Hızlanma,
Yavaşlama,
Yön değiştirme gibi hareketler meydana gelebilir.
Sıkma, vurma, bükme, etkileri ile cisimler üzerinde şekil değişikliği meydana gelebilir.
Kuvvet uygulandığında şekli değişen, kuvvet kaldırıldığında eski haline gelen cisimlere esnek cisimler denir. Örnek: Balon, bulaşık süngeri.
Cam, kağıt gibi bazı cisimler eski hallerine dönemezler.
Kuvvetin etkisi ile cisimlerde sıkma, bükme, itme-çekme gibi durumlar oluşur.
1. TEMAS GEREKTİREN KUVVETLER:
Cisimleri hareket ettirebilmek, şeklini değiştirebilmek için bedenimizi ya da başka bir cismi kullanırız. Bu durumda cisimlere kuvvet uygularız. Bu durumda cisimlere kuvvet uygularız.
Bu kuvveti temasla gerçekleştiririz. Fiziksel temas sonucunda cisimleri etkileyen kuvvetlere, temas gerektiren kuvvetler denir.
Kola tenekesine çekiçle vurduğumuzda kutunun şekli değişir. Ancak büyük bir demir kütlesine vurduğumuzda şekil değişikliği olmayabilir.
Kuvvet uygulanan her cisim, hareket eder ya da şekli değişir diyemeyiz.
Rüzgarın cisimleri hareket ettirmesi de temas gerektiren kuvvet etkisiyle olmaktadır.
Örnek:
Bayrağın dalgalanması,
Yelkenli gemilerin denizde hareket etmesi,
Rüzgâr türbinlerinin pervanesinin dönmesi,
Uçurtmanın havada uçması.
Temas gerektiren kuvvet uygulayarak;
Duran cisimleri hareket ettirebiliriz. Kuvvetin etkisiyle sallanma, hızlanma, dönme, yavaşlama, yön değiştirme hareketleri meydana gelebilir.
Hareket eden bir cismi durdurabiliriz.
Vurma, bükme, sıkma, germe yoluyla cisimlerin şeklini değiştirebiliriz.
Cismi hareket ettiremeyiz.
Hareket halindeki cismi durduramayız.
Cismin şeklini değiştiremeyiz.
2. TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVETLER:
Bazı kuvvetler, etkiledikleri cisimlere temas etmezler.
Cisimlerde fiziksel temas olmadan harekete sebep olan kuvvetlere temas gerektiren kuvvetler denir.
Bu kuvvetler;
Mıknatıslarda,
Yer çekim kuvvetinde,
Elektriklenme olayında görülür.
Newton, isimli bilim adamı yaptığı çalışmalar sonucunda yerin cisimlere bir kuvvet uyguladığını fark eder. Yerin merkezine doğru olan ve bütün cisimleri bu noktaya çeken kuvvete yer çekimi kuvveti adı verilir.
Yer çekimi kuvveti, yer yüzündeki bütün varlıkları yer kürenin merkezine doğru çeker. Yer çekimi kuvveti yeryüzündeki tüm varlıklara etki eder. Varlıkların uzaydaki gibi uçuşmamasının nedeni yer çekimi kuvvetidir. Yer çekimi kuvveti Dünyada var olan bir kuvvettir. Uzayda yer çekimi kuvveti yoktur.
Bir mıknatısı toplu iğneler mıknatısa doğru yönelerek ona yapışır. Bu durumda mıknatıs toplu iğnelere, temas gerektirmeyen kuvvet uygulamıştır. Bu kuvvete manyetik kuvvet adı verilir.
Yün kazağa sürtülen lastik balon ya da plastik tarak küçük kâğıt parçalarına yaklaştırılırsa kâğıt parçalarını çeker. Balonun ya da plastik tarağın kâğıt parçalarına uyguladığı kuvvet temas gerektirmeyen bir kuvvettir. Bu kuvvete elektriksel kuvvet (elektrostatik kuvvet) adı verilir.
Havaya atılan top ve paraşütçü yer çekimi etkisiyle düşer. Bu düşüş esnasında temas gerektirmeyen bir kuvvet uygulanır.
Bu kuvvetlerin görüldüğü bazı olayları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.
Mıknatısın çiviyi çekmesi,
Yağmur damlalarının yere düşmesi,
Yıldırım düşmesi,
Masadan düşen kalem,
Yün kazağa ya da saçlara sürtülen tarağın küçük kâğıt parçalarını çekmesi,
Mıknatısın cisimleri çekmesi
Buluttan yağmur damlasının düşmesi,
Meyvenin daldan düşmesi temas gerektirmeyen kuvvetlerin bir sonucudur.
Örneğin;
Yaprağın rüzgâr tarafından düşürülmesi,
Saksının balkondan düşmesi,
Bir mıknatısın elle tutulup başka bir mıknatısa yaklaştırılması sonucu mıknatısların birbirini itmesi veya çekmesi gibi olaylarda vardır.
